W tym roku jesteśmy tutaj...

Gdy czyta się teksty wypowiadane w czasie sederu paschalnego od razu rozbrzmiewają w uszach teksty chrześcijańskie, eucharystyczne. Spojrzenie na zapowiedź, prototyp, jakim jest pascha żydowska w stosunku do Paschy Chrystusa, jest dla mnie źródłem nie tylko wzruszenia, ale też pomocą w uchwyceniu i przyżyciu tego, co w Eucharystii, w paschalnej tajemnicy Wielkanocy najistotniejsze: jesteśmy "współdziedzicami Chrystusa, skoro wspólnie z Nim cierpimy po to, by też wspólnie mieć udział w chwale" (Rz 8, 17). Hagada mówi: "Podstawową strukturę odpowiedzi określa zasada: 'Zacznij o poniżeniu, a zakończ o chwale' (Pesachim 116a)"..

Poniżej fragmenty z Hagady (liturgicznego opowiadania) na Pesach.

Jachac - Przełamanie środkowej macy

Jachac znaczy dosłownie "przełamywać" lub "dzielić". Wyjmujemy środkową macę spod serwetki. Przełamujemy ją na dwie nierówne części. Zawijamy większą część w serwetkę lub wkładamy do specjalnej torebki afikomanowej, mniejszą kładziemy z powrotem na talerz pomiędzy dwie mace. Czynność ta upamiętnia rozstąpienie się Morza Czerwonego. Złamana maca symbolizuje również skromność i będzie później zjedzona jako "chleb ubóstwa". Dominującą symboliką jest "przełamanie" i "ukrycie". Ukryty afikoman zostanie odnaleziony. Odnalezienie ukrytego afikomana podczas cafun (dosłownie: "ukryty"), uczyni dokończonym to, co teraz jest przełamane i niedokończone.

Afikoman chowany jest często pod poduszkę prowadzącego Seder, choć może być schowany w innych miejscach. Aby afikoman nie był "ukradziony" przez dzieci (które bardzo się o to starają, bo później będą go chciały oddać za "okup"), prowadzący próbuje go jednak ukryć. Można to zrobić podając go po kryjomu komuś, kto go schowa lub zrobić to samemu w czasie jedzenia wieczerzy sederowej. Afikoman powinien być zawinięty w serwetkę, ponieważ ma to nawiązywać do relacji z Szemot: "ludzie zabrali swoje ciasto, zanim się zakwasiło. Resztę swojego [ciasta] obwiązali w ubrania (...)" (Szemot 12:34)

Ha Lachma Anja - Zaproszenie

Prowadzący Seder odkrywa mace (niektórzy wznoszą je w tym momencie w górę) i odczytuje tekst, którego oryginalna wersja jest w języku aramejskim (po hebrajsku tekst zaczynałby się od: "lechem oni"), ale ze względu na jego ważność musi być wygłoszony w języku zrozumiałym dla wszystkich obecnych: "Oto chleb niedoli, który jedli przodkowie nasi w kraju Egiptu. Każdy głodny niech wejdzie i je z nami; każdy, kto jest w potrzebie, niech wejdzie i obchodzi z nami Pesach. W tym roku jesteśmy tutaj, w przyszłym roku będziemy w kraju Jisraela, w tym roku jako niewolnicy, w następnym roku - jako ludzie wolni".

Pamiętanie własnej niewoli i niewoli przodków powinno czynić człowieka lepszym. Dlatego właśnie w Szemot czytamy: "Nie upokarzaj i nie uciskaj przybysza, bo byliście przybyszami w ziemi egipskiej" (Szemot 22:20). Nastąpiło całkowite odrzucenie chamecu - symbolu chleba właścicieli niewolników i wybranie macy - pożywienia zniewolonych. Jednak maca w czasie Sederu przemienia się z "chleba niedoli" (lechem oni) w "chleb wolności" (lechem decheruta). Bycie niegdyś niewolnikiem pozwala rozumieć innych, którzy są teraz "głodni" i "w potrzebie". Zapowiedź i oczekiwanie odkupienia otwiera i zamyka Seder. W tej chwili jesteśmy w momencie rozpoczęcia Sederu: z nadzieją bycia wolnymi i nadzieją dotarcia do Izraela.
(...)

                           
                            fot. EC

Magid - Opowiadania (Czytanie Hagady)

(...)

1. Pierwsza opowieść

1/1. Punkt wyjścia/Pytanie: Ma Nisztana

Nalewamy drugi kielich wina, a najmłodszy uczestnik (lub najmłodsi uczestnicy) Sederu zadają słynne cztery pytania (Ma Nisztana), odpowiedzi na które znajdują się w Hagadzie. Jednym z celów zadawania tych pytań, jak i czytania Hagady jest wypełnienie nakazu opowiadania o Wyjściu z Egiptu - jednym z najważniejszych wydarzeń w dziejach narodu żydowskiego - młodszym pokoleniom. Rzecz więc nie w tym, by jedynie zadośćuczynić tradycji i dopilnować, by pytania padły - powinny paść także wyczerpujące odpowiedzi na nie.

1/1. Cztery pytania nie są, w gruncie rzeczy, osobnymi pytaniami. Mamy jedno podstawowe pytanie i cztery dopełniające je zdania. Zadawanie pytań jest tak ważne, że Talmud nakazuje postawienie tych pytań i odpowiedzenie na nie nawet wtedy, gdybyśmy podczas Sederu byli sami.

Czym różni się ta noc od innych nocy?
Ma nisztana halaila haze, mikol haleilo?

(Posłuchaj melodii, na którą śpiewa się te pytania: Co takiego jest innego tej nocy, od wszystkich innych nocy... więcej>>).

1. [Dlaczego] W czasie wszystkich innych nocy możemy jeść chamec i macę, a tej nocy tylko macę [?].

Szebechol haleilot anu ochlin, chomec umaca. Halaila haze kulo maca.

2. [Dlaczego] W czasie wszystkich innych nocy możemy jeść wszystkie warzywa, a tej nocy tylko maror (gorzkie) [?].

Szebechol haleilot anu ochlin, szear jerakot. Halaila haze maror.

3. [Dlaczego] W czasie wszystkich innych nocy nie zanurzamy [jedzenia] ani razu, a tej nocy zanurzamy dwa razy?

Szebechol haleilot ein anu matbilin, afilu paam echat. Halaila haze sztei peamim.

4. [Dlaczego] W czasie wszystkich innych nocy jemy siedząc lub wspierając się na boku, a tej nocy jemy tylko opierając się na boku?

Szebechol haleilot anu ochlin, bein joszwin uwein mesubin, Halaila haze kulanu mesubin.

1/2. Odpowiedź: Awadim Hajinu

Odpowiedź kryje się w całej opowieści Hagady, która rozpoczyna się po Ma nisztana od słów Awadim hajinu lefaro bemicrajim - "Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie". Tu odnajdujemy odpowiedź na wszystkie pytania: "Byliśmy niewolnikami faraona w Egipcie i wyprowadził nas Haszem mocną ręką i wyciągniętym ramieniem. A gdyby Hakadosz Baruch Hu (Święty, niech będzie błogosławiony) nie wyprowadził naszych ojców z Egiptu, [nadal] bylibyśmy, my i synowie nasi, i synowie naszych synów, niewolnikami faraona w Egipcie." Podstawową strukturę odpowiedzi określa zasada: "Zacznij o poniżeniu, a zakończ o chwale" (Pesachim 116a).

Pełny tekst Haggady ściągnij (pdf, 0.8 MB)


WB01512_.gif (115 bytes) Liturgia      Strona główna